آنتونی بارنت (1) می نویسد: عادت به استحمام که در عصر جدید در مغرب زمین متداول شده است، شاید در پیشگیری از بیماری ها همان اندازه ای موثر بوده است که مراقبت از منابع آب اثر داشته است. در سال 1842 وقتی که از یک کارگز معدن در “ لانکاشایر” می پرسند، کارگران زغال کش هر چند وقت یک بار بدن خود را می شویند؟ او جواب می دهد: آنها هیچوقت بدن خود را نمی شویند !؟! من هم هیچوقت بدن خود را نمی شویم، پیراهن من، چرک بدنم را پاک می کند …!؟
و از آن گویاتر، یاداشت های روزانه دریا سالار "ساموئل پپیز" است که با شادی درباره پیدا کردن بیست شپش در یک شب، در موهای سر خود نوشته است. "روزهای روز بود که این اندازه نداشتم، بنابراین امشب با رضایت خاطر فراوان به رختخواب رفتم؟!"
گفته های این نویسنده آمریکایی نشانگر این موضوع است که غرب به ظاهر متمدن، تا گذشته نه چندان دور، به اهمیت استحمام و دوری از کثافات در پیشگیری از بیماری ها ناآگاه بوده است و شاهد این مدعا نیز بروز اپیدمی های بزرگ بیماری هایی مانند تیفوس است که در قرن اخیر به علت عدم رعایت نظافت شخصی به مرگ و میرهای وحشتناک و نابودی انسان های بسیاری منتهی شده است. در حالی که تاریخ مسلمانان به ندرت شاهد اپیدمی های اینچنین مرگ بار، حتی در قرن های دور بوده است. اما "حدث اکبر" در مبانی فقهی شیعه به مواردی مانند جنابت و حیض و … اطلاق می شود که مانعی برای اقامه صحیح نماز به حساب می آیند و "غسل" به عنوان برطرف کننده حدث اکبر، از واجبات نماز در این قبیل موارد به حساب می آید.
علاوه بر غسل های واجب در مکتب شیعه، موارد متعددی از غسل های مستحب را می توان یافت (2) که در مجموع مثلا "در طول یک هفته ، غسل های متوالی (اعم از واجب یا مستحب) توسط یک مسلمان معتقد نمازگزار به وقوع می پیوندد.
به این ترتیب روشن است که سر نهادن به فرمان غسل که عمدتا برای "اقامه صحیح نماز" صورت می پذیرد، در بُعد نظافت شخصی از اپیدمی شدن برخی بیماری ها مانند گال و تیفوس و در بُعد نظافت عمومی (یعنی اطاعت همه اعضای جامعه اسلامی از آن) از اپیدمی شدن برخی بیماری های دیگر مانند طاعون جلوگیری می کند.
نویسنده : دکتر مجید ملک محمدی
پی نوشت:
(1)- در کتاب (A Biology of man) ترجمه محمد رضا باطنی، از انتشارات نشر نو، صفحه 300
(2)- از جمله در مساله 638 رساله فقهی حضرت آیت ا.. العظمی اراکی (ره) موارد متعددی از غسل های مستحب درج شده است.